Instituição: Arquivo & Museu da Resistência Timorense Pasta: 08023.068Título: Entrevista a Lere Anan Timor no programa radiofónico Tuba Rai MetinAssunto: Nascido em Iliomar em 1952. Estudou no colégio de Fatumaca. Foi tropa do exército português e era condutor. Grupos que surgiram em Palos, conflito entre membros da Fretilin. No golpe: fugiu de Los Palos para Baucau; no contra-golpe regressa a Los Palos. Aquando da invasão de Los Palos esteve em Iliomar com um pelotão. Com a entrada do inimigo, as Falintil retiraram-se; ligação com Comité Central. SeraKey vai a Los Palos para reorganizar as Falintil. O militar desse tempo tinha muito poder. Encontro com Aquiles que entregou as armast, Hornai junta as forças e dão tiros contra SeraKey. Recepção da carta de Xanana. Reacção no tempo de Aquiles, teve impacto nacional, surge desconfiança entre as Falintil. A estrutura político-militar em Ponta Leste sob SeraKey. A evacuação da população para Matebian. Destruída a Base de Apoio, houve dispersão, perda de comando, vai refugiar-se em Iliomar. Como era o sofrimento em Matebian. Em 1980 Xanana Gusmão reorganiza a resistência no local de Bui Dala. Como Xanana procurar encontrar-se com David Alex. Como criou o Partido Marxista-Leninista nesse tempo, em Mau Bae. Os Membros Comité Central ficaram muito reduzidos. Entraram mais elementos numa conferência. Em 1982 surge a Unidade Nacional, lendo o livro sobre os critérios para ser membro de PML/F. Xanana convoca encontro extraordinário em 1984. Oligari, Mauk Moruk, Kilik não comparecerem. Xanana toma a decisão para revogar apenas PML/F, CRRN Oligari, Kilik, Mauk Moruk encontraram-se com ele, aconselhando-o a não aceitar. Desta reestruturação radical, surge a crise política, o grupo de Kilik pretende dividir as forças. Taur Matan Ruak e Konis Santana foram intermediários. Mau Hunu desarma L7 porque o seu irmão Mauk Moruk se rendeu. Qual era o carácter de Xanana. Conflito entre Xanana, Mau Hodu e Mau Hunu. Em 1992 estava em Los Palos como responsável da operação militar da zona. Muitos soldados de Sai Tula morreram. Os veteranos das Falintil em 1990: as armas não chegavam a 90. Ferido foi-se esconder num refúgio de Kablaki. Como as Falintil deixaram de ser Fretilin em 1987. Ligação com Ai tahan Matak em 1987 – 1989. As famílias que tinham pena dele, enviaram duas pessoas para o mato para o ajudarem em 1995.; [Tétum: Moris Iliomar 1952. Escola, ba colegio Fatumaca. Tama tropa Portugues, sai conductor. Grupu nebe mosu iha Los Palos, konflitktu entre Fretilin sira. Golpe: halai husi Los Palos ba Baucau; kontra-golpe fila ba Los Palos. Invasaun iha Los Palos nia iha Iliomarho pelotaun ida. Oinsa enemigu tama, Falintil retira; ligasaun ho Comite Central kotuk. SeraKey tama Los Palos atu organisa fali. Militar tempu neba poder hotu. Hasoru malu ho Akilis nebe fo kilat, Hornai halibur forsa tiru hasoru SeraKey. Simu siurat husi Xanana. Reaksaun Akilis nian tempu neba, impaktu nasional nebe iha, mosu deskonfiansa ba Falintil sira. Estruktura politiku-militar iha Ponta Leste husi SeraKey. Evakuasaun populasaun tempu neba to’o Matebian. To’o Base de Apoio rahun, dispersadu, lakon comandu, nia halai ba subar iha Iliomar. Terus iha Matebian oinsa. 1980 Xanana Gusmao reorganisa resistensia iha rai Bui Dala. Xanana buka David Alex oinsa. Oinsa harii Partidu Marxista Leninista tempu neba, iha Mau Bae. Membrus Comite Central reduzidus, hela oituan. Foti tan iha konferensia neba. 1982 mosu Unidade Nasional, le livro kona ba kriteriu tama membru PML/F. Xanana konvoka enkontru extraordinariu 1984. Oligari, Mauk Moruk, Kili la mosu. Xanana hola decisaun atu revoka deit PML/F, CRRN Oligari, Kili, Mauk Moruk hetan nia, akonselha atu labele simu. Husi restrukturasaun radikal ne’e, mosu krise politka, Kilik sira hakarak fahe forsa. Taur Matan Ruak no Konis Santana hanesan intermediariu. Mau Hunu desarma L7 tanba maun Mauk Moruk rende tiha. Oinsa Xanana nia karakter. Konfliktu entre Xanana, Mau Hudu, no Mau Hunu. 1992 nia iha Los Palos hanesan responsavel ba operasaun militar neba. Sai Tula nia soldadus sira mate barak. Veteranus Falintil iha 1990: kilat la to’o 90. Kanek ba subara iha fatuk kuak iha Kablakai. Oinsa Falintil sai husi Fretilin iha 1987. Ligasaun ho Ai tahan Matak iha 1987 – 1989. Familia nebe hanoin nia, haruka ema nain rua ba ai-laran atu ajuda nia iha 1995.];Fundo: Arquivo da Resistência Timorense - USAidTipo Documental: AudioDireitos: A publicação, total ou parcial, deste documento exige prévia autorização da entidade detentora.